Vasilik ve Vesayet Kurumu

VESAYET , velayet altında bulunmayan küçükler ile aşağıda belirttiğimiz özel sebepleri nedeniyle kendi işlerini göremeyen yada görmesinde sakınca bulunan kişilerin özellikle maddi menfaatlerinin korunması ve günlük hayattaki işlerinin yürütülebilmesi amacıyla mahkeme tarafından kişinin kısıtlanmasına yönelik bir hukuki kurumdur.

Vasi nedir ?
Türk Medeni Kanunu’na göre :

Vasi, vesayet altındaki küçüğün veya kısıtlının kişiliği ve malvarlığı ile ilgili
bütün menfaatlerini korumak ve hukukî işlemlerde onu temsil etmekle yükümlüdür.

Vasi olarak atanan kişi mahkeme tarafından düzenlenecek belgeyle kısıtlı kişi adına resmi kurum ve kuruluşlarda, bankalarda işlemler yapabilir, kısıtlı kişinin mal varlığını yönetebilir. Vasilik yapan kişi, tüm iş ve işlemlerde kısıtlının menfaatlerini korumakla yükümlüdür.

Türk Ceza Kanunu’na ve yerleşik Yargıtay içtihatlarına göre vasilik görevi kamu görevi niteliğindedir ve bu görevle ilgili suçlar kamu görevlisi tarafından işlenmiş suçlardan kabul edilir.

Vesayeti Gerektiren Haller Nelerdir?

A. Küçüklük

Velâyet altında bulunmayan her küçük vesayet altına alınır.
Görevlerini yaparlarken vesayeti gerektiren böyle bir hâlin varlığını öğrenen nüfus memurları,
idarî makamlar, noterler ve mahkemeler, bu durumu hemen yetkili vesayet makamına bildirmek zorundadırlar. ( TMK m.404 )

B. Kısıtlama

1) Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı

TMK madde 405- Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı sebebiyle işlerini göremeyen veya korunması ve bakımı için kendisine sürekli yardım gereken ya da başkalarının güvenliğini tehlikeye sokan her ergin kısıtlanır.
Görevlerini yaparlarken vesayet altına alınmayı gerekli kılan bir durumun varlığını öğrenen
idarî makamlar, noterler ve mahkemeler, bu durumu hemen yetkili vesayet makamına bildirmek zorundadırlar.

2) Savurganlık, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yaşama tarzı, kötü yönetim

Madde 406- Savurganlığı, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yaşama tarzı veya
malvarlığını kötü yönetmesi sebebiyle kendisini veya ailesini darlık veya yoksulluğa düşürme
tehlikesine yol açan ve bu yüzden devamlı korunmaya ve bakıma muhtaç olan ya da başkalarının güvenliğini tehdit eden her ergin kısıtlanır.

3) Özgürlüğü bağlayıcı ceza

Madde 407- Bir yıl veya daha uzun süreli özgürlüğü bağlayıcı bir cezaya mahkûm olan her
ergin kısıtlanır.
Cezayı yerine getirmekle görevli makam, böyle bir hükümlünün cezasını çekmeye başladığını, kendisine vasi atanmak üzere hemen yetkili vesayet makamına bildirmekle yükümlüdür.
4)İstek üzerine

Madde 408- Yaşlılığı, engelliliği, deneyimsizliği veya ağır hastalığı sebebiyle işlerini gerektiği gibi yönetemediğini ispat eden her ergin kısıtlanmasını isteyebilir.

C. Usul
1) İlgilinin dinlenilmesi ve bilirkişi raporu

Madde 409- Bir kimse dinlenilmeden savurganlığı, alkol veya uyuşturucu Madde bağımlılığı,
kötü yaşama tarzı, kötü yönetimi veya isteği sebebiyle kısıtlanamaz.
Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı sebebiyle kısıtlamaya ancak resmî sağlık kurulu raporu üzerine karar verilir. (Ek cümle:6/12/2019-7196/52 md.) Bu raporun tanzimi için gerektiğinde 436 ncı madde hükümleri uygulanır. Hâkim, karar vermeden önce, kurul raporunu göz önünde tutarak kısıtlanması istenen kişiyi dinleyebilir.

2) İlân

Madde 410- Kısıtlama kararı, kesinleşince hemen kısıtlının yerleşim yeri ile nüfusa kayıtlı
olduğu yerde ilân olunur.
Kısıtlama, iyiniyetli üçüncü kişileri ilândan önce etkilemez.
Ayırt etme gücüne sahip olmamanın sonuçlarına ilişkin hükümler saklıdır

Kimler Vasi Olarak Atanabilir?

Vesayet makamı, bu görevi yapabilecek yetenekte olan bir ergini vasi olarak atar.
Gereken durumlarda, bu görevi birlikte veya vesayet makamı tarafından belirlenen yetkileri
uyarınca ayrı ayrı yerine getirmek üzere birden çok vasi atanabilir.
Rızaları bulunmadıkça birden çok kimse vesayeti birlikte yürütmekle görevlendirilemez.

Eşin ve hısımların önceliği
Madde 414- Haklı sebepler engel olmadıkça, vesayet makamı, vesayet altına alınacak kişinin
öncelikle eşini veya yakın hısımlarından birini, vasilik koşullarına sahip olmaları kaydıyla bu göreve atar. Bu atamada yerleşim yerlerinin yakınlığı ve kişisel ilişkiler göz önünde tutulur.

İlgililerin isteği
Madde 415- Haklı sebepler engel olmadıkça, vasiliğe, vesayet altına alınacak kişinin ya da ana veya babasının gösterdiği kimse atanır.

Vasiliği kabul yükümlülüğü
Madde 416- Vesayet altına alınan kimsenin yerleşim yerinde oturanlardan vasiliğe atananlar,
bu görevi kabul etmekle yükümlüdürler.
Aile meclisince atanma hâlinde vasiliği kabul yükümlülüğü yoktur.

Vasiliğe Engel Olan Sebepler Nelerdir?

Türk Medeni Kanunu’na göre vasi olamayacak kişiler şunlardır:

1. Kısıtlılar,
2. Kamu hizmetinden yasaklılar veya haysiyetsiz hayat sürenler,
3. Menfaati kendisine vasi atanacak kişinin menfaati ile önemli ölçüde çatışanlar veya onunla
   aralarında düşmanlık bulunanlar,
4. İlgili vesayet daireleri hâkimleri. Vasilikten kaçınma sebepleri
   Madde 417- Aşağıdaki kişiler vasiliği kabul etmeyebilirler:
   l. Altmış yaşını doldurmuş olanlar,
   2.Bedensel engelleri veya sürekli hastalıkları sebebiyle bu görevi güçlükle yapabilecek olanlar,
5. Dörtten çok çocuğun velisi olanlar,
6. Üzerinde vasilik görevi olanlar,
7. Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Cumhurbaşkanı yardımcıları,
   bakanlar, hâkimlik ve savcılık mesleği mensupları. Tebliğ ve ilân
   Madde 421- Atama kararı vasiye hemen tebliğ olunur.
   Kısıtlamaya ve vasi atanmasına veya kısıtlanan velâyet altında bırakılmışsa buna ilişkin karar,
   kısıtlının yerleşim yerinde ve nüfusa kayıtlı olduğu yerde ilân olunur.

Kaçınma ve itiraz

1. Usul
   Madde 422- Vasiliğe atanan kişi, bu durumun kendisine tebliğinden başlayarak on gün içinde
   vasilikten kaçınma hakkını kullanabilir.
   İlgili olan herkes, vasinin atandığını öğrendiği günden başlayarak on gün içinde atamanın
   kanuna aykırı olduğunu ileri sürebilir.
   Vesayet makamı, vasilikten kaçınma veya itiraz sebebini yerinde görürse yeni bir vasi atar;
   yerinde görmediği takdirde, bu konudaki görüşü ile birlikte gerekli kararı vermek üzere durumu denetim makamına bildirir.
2. Geçici görev
   Madde 423- Vasiliğe atanan kimse, vasilikten kaçınmış veya atanmasına itiraz edilmiş olsa
   bile, yerine bir başkası atanıncaya kadar vasiye ait görevleri yerine getirmekle yükümlüdür.
3. Karar
   Madde 424- Denetim makamı, vereceği kararı vasiliğe atanmış olan kimseye ve vesayet
   makamına bildirir.
   Vasiliğe atananın görevden alınması hâlinde vesayet makamı, hemen yeni bir vasi atar.
4. Görevin verilmesi
   Madde 425- Atama kararı kesinleşince vesayet makamı vasinin göreve başlaması için gerekli
   işlemleri yapar.

Vasi Görev Süresi
Vasilik sadece 2 sene boyunca atanır ve eğer istenirse 2 sene daha uzatma hakkı vardır. Toplamda 4 senenin ardından vasilikten vazgeçme hakkı hala geçerlidir. Vesayet davasında herhangi bir taraf yoktur. Kişinin durumuna bakılır ve uygun şartlar da oluşursa, vasi tayin edilir.